Aerosoli - su čvrste čestice ili male tečne kapi iz dima, prašine, letećeg pepela i kondenzovanih gasovitih supstanci koje mogu da se nađu u vazduhu. Neke od tih čestica dovoljno su velike ili tamne da mogu biti viđene kao dim ili čađ. Nastaju u industrijskim procesima, na deponijama, sagorevanjem goriva, iz prašine sa puteva, građevinskim radovima, vulkanskim erupcijama, šumskim požarima itd. Neke čestice emituju se direktno iz svojih izvora, dok druge nastaju kada gasovi kao sumpordioksid, azotovi oksidi ili nemetanski organski gasovi i pare reaguju sa drugim jedinjenjima u vazduhu i formiraju manje isparljive supstance, a potom i najfinije mikrodispergovane čestice, sa kojima gasovi mogu ponovo stupati u reakcije. Aerosoli su veoma štetni po ljudsko zdravlje.

Biootpad ili organiski otpad - biorazgradivi otpad koji se biološkom obradom može preraditi u kvalitetan kompost.

Agenda 21 - akcioni plan za napredak. Dokument usvojen na Konferenciji Ujedinjenih nacija za životnu sredinu i razvoj (United Nations Conference on Environment and Development -UNCD) u Rio de Ženeiru, 1992. godine.

Aktivna supstanca - produkt biljnog metabolizma koji ima odgovarajuće ljekovito svojstvo.

Alohtona vrsta - vrsta koju je čovjek unio na područje na kome prirodno nije bila rasprostranjena.

Antropogene promjene - promjene u spoljašnjoj sredini izazvane čovjekovim djelovanjem.

Antropozoogene promjene - promjene u spoljašnjoj sredini izazvane djelovanjem čovjeka i domaćih životinja.

Areal - dio teritorije ili akvatorije koju naseljava određena vrsta.

Arhuska konvencija - konvencija o dostupnosti informacija, učešću javnosti u donošenju odluka i dostupnosti pravosuđu u oblastima koje se tiču životne sredine. Usvojena 1998. godine na četvrtoj Ministarskoj konferenciji u Arhusu, Danska.

Autohtona (indigena, aborigina) - vrsta/podvrsta/populacija/, ekosistem, koji se nalazi u prirodi u određenom prostoru ili državi, u okviru svog poznatog prirodnog rasprostranjenja.
Autohtona vrsta - vrsta prirodno rasprostranjena na nekom području.

Banka gena (sjemena, plodovi, vegetativni djelovi) - posebno organizovane i visoko specijalizovane kolekcije živog biljnog materijala koji se sakuplja, magacionira, održava i razmnožava pod strogo kontrolisanim i specifičnim uslovima.

Bentos (grč. benthos - dubina) - životna zajednica vodenih organizama koji veći dio svog životnog ciklusa provedu vezani za dno vodenih ekosistema, bilo da su za njega pričvršćeni, bilo da se slobodno kreću. U zavisnosti od tipa ekosistema (morski ili slatkovodni, tekuće ili stajaće vode) i dubine na kojoj se nalaze kod ovih organizama (i biljnih i životinjskih) razvijaju se različite prilagođenosti. U zavisnosti od vrste organizama, zajednicu bentosa dijelimo na fitobentos (biljni organizmi) i zoobentos (ili fauna dna, životinjski organizmi). Ova životna zajednica je naročito važna u litoralnom delu stajaćih voda kao i u svim tekućim vodama. U tekućim vodama, naročito u brzotekućim (planinski potoci i rijeke) fitobentos predstavlja osnovne primarne producente i pogodno skrovište za razvoj mnogih životinjskih organizama.

Biocenoza (grč. bios - život, koinos - zajednički) - zajednica živih bića (životna zajednica); oblik zajedničkog života organizama (biljaka, životinja, mikroorganizama itd.) koji je nastao i dalje se održava na osnovu ekoloških zakonitosti. Predstavlja veoma integrisanu i složenu cjelinu, nastalu kao rezultat dugotrajnih ekoloških procesa i evolucije pojedinih vrsta, koja se samo iz razloga metodskog pristupa u istraživanju može podijeliti na biljnu zajednicu (fitocenoza) i životinjsku zajednicu (zoocenoza) . Primjeri biocenoza u kopnenim ekosistemima su četinarska ili listopadna šuma, bara, njiva itd., a u vodenim ekosistemima fitoplankton, naselje riba, fauna dna itd.

Biociklus (grč. bios - život, kyklos - krug) -
1. najveći ekološki kompleks u biosferi koga sačinjavaju međusobno srodni ekosistemi i biomi . U biosferi razlikujemo tri biociklusa: biociklus Svjetskog mora (slane vode okeana i mora), biociklus kopnenih voda (pretežno slatke; rijeke, bare, jezera itd.) i biociklus kopnenih ekosistema i bioma. Svi biociklusi zajedno sačinjavaju biosferu;
2. zakonomjerna smjena stadijuma u razviću organizma.

Biodiverzitet - raznovrsnost oblika, pojava i procesa u živom svijetu kao evolucioni odgovor na prostornu, vremensku i svaku drugu promenljivost ekoloških uslova.

Bioindikatori zagađenja životne sredine - biljne i životinjske vrste koje specifično reaguju na zagađenje određenom zagađujućom supstancom, one svojim habitusom ili fiziološkim procesom pokazuju specifičnu reakciju na datu zagađujuću supstancu, na osnovu čega se ta supstanca detektuje u sredini.

Biološki diverzitet - raznovrsnost i promjenljivost (varijabilnost) bioloških oblika, pojava i procesa u okviru živih organizama i ekoloških kompleksa čiji su oni dio, kao odgovor evolucije na promjenljivost ekoloških faktora. Uključuje raznovrsnost u okviru vrsta (genotipova), između vrsta i ekosistema.

Biološki resursi - organizmi ili njihovi djelovi, populacije ili bilo koja druga biotička komponenta ekosistema, koja ima aktuelnu ili potencijalnu upotrebnu vrijednost za ljudski rod.

Biom - kompleks srodnih ekosistema koji se nalaze u različitim odnosima međusobne povezanosti i uslovljenosti. Prijmeri vodenih bioma su tekuće vode, mora itd. Ekosistemi i biomi se ujedinjuju u biocikluse.

Biosfera (grč. bios - život, sphaira - lopta) - djelovi atmosfere, litosfere i hidrosfere, naseljeni živim bićima čija ih životna aktivnost bitno mijenja; vrhunsko jedinstvo žive i nežive prirode. U okviru biosfere odvijaju se procesi kruženja materije u okviru biogeohemijskih ciklusa kao i proticanja energije , što predstavlja specifični planetarni mehanizam koji je za sada u kosmičkim razmjerama poznat jedino na našoj planeti.

Biorazgradiva materija - je generalno organskog porijekla, biljnog ili životinjskog, odnosno potiče od živog organizma, ali takođe možemo da imamo i vještačke materije koji su dovoljno slične biljnim i životinjskim, pa mogu da se razgrađuju prirodnim putem uslijed djelovanja mikroorganizama (aerobnih ili anaerobnih). Većina organskih materija, kao što su ostaci hrane ili papir su biorazgradivi. Biorazgradiva materija je bez štetnog uticaja na okolinu.

Biotehnologija - svaka primjena tehnologije koja koristi biološke sisteme, žive organizme ili njihove proizvode, s ciljem proizvodnje produkata za posebne namjene.

Biotop (grč. bios - život, topos - mjesto) ili životno stanište – dio naseljenog prostora zemlje koji se odlikuje specifičnim kompleksom ekoloških faktora (npr. temperatura, svjetlost, vlažnost, nadmorska visina, nagib terena itd.). Zajedno sa svojim živim naseljem biotop obrazuje integrisan sistem koji se označava kao ekosistem, tj. biogeocenoza .

Bird Life International (raniji ICBP) - Međunarodni savjet za zaštitu ptica.

Bogatstvo vrsta - ukupan broj različitih vrsta u posmatranom području - predstavlja izraz biološkog diverziteta.

Botanička bašta - naučno - istraživačka, nastavna i kulturno prosvjetna ustanova u kojoj se nalaze kolekcije živih biljaka koje reprezentuju raznovrsnost i bogatstvo biljnog svijeta na Zemlji. Uređuju se po fitogeografskom, sistematskom i ekološkom principu.

CITES - Međunarodna konvencija o trgovini ugroženim divljim biljnim i životinjskim vrstama.

Crvena knjiga - naučna publikacija koja sadrži opširne podatke o osnovnim karakteristikama vrste, o stepenu njene ugroženosti, faktorima ugrožavanja, kao i prijedloge mjera za zaštitu same vrste. Predstavlja naučnu osnovu za pokretanje konkretnih vidova zaštite.

Crvena lista - naučna publikacija koja sadrži spisak ugroženih vrsta, sa najosonovnijim podacioma o stepenu ugroženosti i rasprostranjenju. Predstavlja osnovu za izradu Crvenih knjiga.

Degradirana sredina - izmijenjena i kultivisana sredina, čiji su biodiverzitet i produktivnost suštinski smanjeni.

Deklaracija – formalna izjava, odnosno dokument koji sadrži objavu zvaničnog mišljenja ili stavova, obično državnog organa ili međunaropdnog tijela.

Diverzitet (biološka raznovrsnost) - raznovrsnost i promjenljivost bioloških oblika, pojava i procesa u okviru živih organizama i ekoloških kompleksa čiji su oni dio. Uključuje raznovrsnost u okviru vrsta, populacija i ekosistema.

Divlja vrsta/podvrsta - na čiji genotip (evolucione procese) čovjek nije namjerno uticao.

Domaća ili kulturna vrsta/podvrsta - na čiji je genotip uticao čovjek radi svojih potreba.

ECNC (European Centre for Nature Conservation) - Evropski centar za zaštitu prirode.

ECOWET (Ecological - Economical Analisys of Wetlands) - ekologija i ekonomija u vlažnim staništima.

EEA (European Environment Agency) - Evropska agencija za zaštitu životne sredine. Cilj ove agencije je zaštita i analiza podataka u oblasti životne sredine na nivou EU u cilju obezbjeđenja objektivnih, pouzdanih i komparativnih podataka koje će omogućiti Zajednici i zemljama članicama da preduzmu odgovarajuće mjere za zaštitu životne sredine, izvrše procjenu ostvarenih rezultata i obezbijede adekvatno informisanje javnosti u vezi sa stanjem životne sredine.

EECONET (European Ecological Network) - Evropska ekološka mreža.

ECNC (European Centre for Nature Conservation) - Evropski centar za zaštitu prirode.

Ekologija (grč. ojkos - okolina, kuća, logos - nauka) - nauka koja proučava odnose organizama, odnosno pojedinih vrsta, i njihovih zajednica prema uslovima spoljašnje sredine.

Ekološka niša - po pojednostavljenoj, ali lako razumljivoj definiciji, označava mjesto i ulogu vrste (cenobionta) u ekosistemu. Može se definisati kao skup sredinskih uslova koje koristi ili može koristiti vrsta u skladu sa svojim ekološkim mogućnostima, odnosno reakcionom normom.

Ekološka mreža - je skup međusobno povezanih ili prostorno bliskih ekološki značajnih područja, koja uravnoteženom biogeografskom raspoređenošću značajno doprinosi očuvanju prirodne ravnoteže i biološke raznovrsnosti.

Ekološki faktori - različite vrste uticaja koje djeluju na pojedine organizme ili životne zajednice. Mogu se podijeliti na abiotičke (različiti fizičko - hemijski uslovi životne sredine- klimatski, edafski i orografski faktori) i biotičke (međusobni uticaji organizama), u okviru kojih se, zbog svog značaja i intenziteta, posebno izdvaja antropogeni (čovjekov uticaj).

Ekološki karakter staništa, ekosistema - specifične prirodne vrijednosti koje taj ekosistem /stanište izdvajaju od drugih ekosistema/staništa.

Ekološki koridor - je ekološka veza ili više ekoloških veza koje omogućavaju kretanje populacijama živih organizama sa jednog lokaliteta na drugi i čine dio ekološke mreže.

Ekološko obrazovanje - u užem smislu je stručno osposobljavanje, usavršavanje i obuka profesionalaca u oblasti ekologije i srodnih nauka i naučnih disciplina. U širem smislu ekološko obrazovanje je sinonim obrazovanja za životnu sredinu.

Ekosistem - je kompleksno strukturno-funkcionalno jedinstvo nežive i žive prirode, odnosno biotopa i biocenoze.

Ekotip – nasledno fiksirani ekološki tipovi organizama u okviru populacija jedne vrste, koji su nastali kao posljedica kompleksnog djelovanja ekoloških faktora na određenom staništu.

Ekotoksikologija - ekološka toksikologija. Interdisciplinarna naučna oblast u okviru koje se proučavaju toksični efekti hemijskih supstanci na organizme, populacije, biocenoze.

Eksploatacija - (iskorišćavanje) prirodnih resursa. Za razliku od korišćenja, sve češće se upotrebljava u smislu trajno neodrživog (neuravnoteženog) razvoja prirodnih bogatstava.

Emisija - ispuštanje; odnosi se, prije svega na zagađujuće gasovite materije koje se antropgenim djelatnostima ispuštaju u atmosferu.

Endemična vrsta - je vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva čija je rasprostranjenost ograničena na određeno područje.

Ex situ očuvanje - je očuvanje komponenata biološke raznovrsnosti van njihovih prirodnih nalazišta (staništa) u zoološkim vrtovima, akvarijumima, terarijumima, botaničkim baštama, i očuvanje dokaza geološke raznovrsnosti (stijena, ruda, minerala, kristala i fosila) u muzejima ili zbirkama pojedinaca.

Endemorelikt - vrsta čije je prirodno rasprostranjenje veoma ograničeno, a za koju se pouzdano zna da je zaostala do danas iz dalje ili bliže prošlosti.

ENVCD (Enviromental Measures in Develping Countries) - program mjera Evropske unije u oblasti životne sredine u zemljama u razvoju. Bavi se finansiranjem projekata čiji je cilj integracija ekološke dimenzije u razvojni proces radi ostvarenja održivog razvoja u zemljana u razvoju kroz iniciranje nove generacije akcionih programa.

EURONATUR - Organizacija Evropske Unije za zaštitu prirode

EUROPARC FEDERATION - Evropska federacija nacionalnih parkova

EUROSITE - evropska mreža organizacija koje upravljaju prirodnim dobrima, postoji da bi se poboljšala zaštita prirode kroz menadžment zemljištem i vodama kao i kroz razmjenu informacija, za dobrobit prirode i mogućnost uživanja ljudi u njoj.

Eutrofan ekosistem - označava ekosistem sa velikom organskom produkcijom. Termin se obično koristi u hidroekologiji.

Eutrofikacija (grč. eutrophos, od eu - dobro, trophe - hrana) - prirodan proces povećanja organske produkcije u ekosistemu.

Eutrofizacija - proces povećanja organske produktivnosti izazvan nutrijentima alohtonog porijekla i najčešće različitim ljudskim djelatnostima.

Evropska ekološka mreža (European Ecological Network-v. "EECONET") - 1994. godine Ministarstvo poljoprivrede Holandije razvija evropsku ekološku mrežu za očuvanje prirode.

Ekološka ambalaža - je ona ambalaža koja ne šteti prirodi, odnosno napravljena je od materijala koji su biorazgradivi, tako da se umjesto ambalaže napravljene od vještačkih materijala, ova eko ambalaža smatra njenom „environmentally friendly” alternativom.

Fauna - cjelokupan životinjski svijet na zemlji,cjelokupan životinjski svijet jednog područja.

Flora (lat. Flora - boginja cvijeća; flos, floris - cvijet) - skup svih biljnih vrsta određene oblasti.

Gajgerov brojač - instrument za detekciju i mjerenje radioaktivnog zračenja i brzih čestica.

Genetički (genetski) materijal - svaki materijal biljnog, životinjskog ili mikrobskog ili drugog porijekla koji sadrži funkcionalne jedinice nasleđivanja.

Genetički modifikovani organizmi - čiji je genetički materijal izmijenjen u odnosu na onaj koji se prirodno pojavljuje kao rezultat parenja, rekombinacije ili prirodne selekcije.

Genetički resursi - genetički materijal, koji ima aktuelnu ili potencijalnu vrijednost za ljudski rod.

Genofond - sveukupnost genoma svih vrsta određenog geografskog područja.

Genom vrste - kompleks naslednih faktora koji se nalazi na hromozonima svih individua unutar vrste.

Geodiverzitet - opisuje raznovrsnost geoloških fenomena i njihovih odgovarajućih procesa unutar određenog područja, i jedan je od faktora i kriterijuma koji određuju prirodne vrijednosti nekog mjesta ili pejzaža, a istovremeno komplementarnošću utiče na biodiverzitet.

Geološka građa - podrazumeva sastav, starost i sklop dijela terena, a najčešće se prikazuje geološkom kartom.

Geološki profil - grafički prikaz geološke građe u vertikalnoj ili kosoj ravni onih djelova terena koji se neposredno zapažaju na površini ili njegovih dubljih djelova.

Geomorfološki – koji se odnosi na reljef površine zemlje.

Geo-nasleđe - sve geološke, geomorfološke, pedološke i posebne arheološke vrijednosti nastale u toku formiranja litosfere, njenog morfološkog uobličavanja i međuzavisnosti prirode i ljudskih kultura, koje zbog izuzetnog naučnog i kulturnog značaja, kao dio jedinstvenog geo-nasleđa Evrope, odnosno svijeta, moraju biti posebna briga svih društvenih faktora.

Geotop - ograničeni dio geosfere sa istaknutim geo-vrijednostima, koji treba zaštititi od uticaja koji mogu da ugroze njegov sastav, oblik ili prirodni razvoj, a u isto vrijeme predstavlja prostornu jedinicu komplementarnu biotopu.

Globalno značajna vrsta (vrsta od međunarodnog značaja) –
1) vrsta uključena u Evropsku crvenu listu globalno ugroženih biljnih i životinjskih vrsta iz 1991. god.;
2) vrsta za koju je jedna država odgovorna za značajni dio ukupnog areala ili populacije; i
3) vrsta priznata kao vrste od međunarodnog značaja drugim specifičnim međunarodnim aktima.

Herbicidi - su hemikalije koje kontrolišu rast i napredovanje, odnosno uništavaju nepoželjne biljke. Industijski otpad je tip otpada koji se proizvodi u industrijskim postrojenjima kao i rudnicima. Pojavio se sa pojavom industrijske revolucije.

IBA područja (Intenational Bird Areas) - međunarodno značajna staništa ptica koja zadovoljavaju stroge kriterijume IBA programa (vrijednovanje područja po značaju za ptice), čiji je nosilac organizacija Bird Life International.

In-situ zaštita, Očuvanje - očuvanje ekosistema i prirodnih staništa i održavanje i obnavljanje vitalnih populacija vrsta/podvrsta u svom prirodnom okruženju, a u slučaju domaćih vrsta, u okruženju u kome su se razvile njihove karakteristike.

InterWet - projekat zaštite i unapređenja vlažnih staništa (ekonomija i upravljanje).

Introdukcija - je namjerno ili nenamjerno unošenje pojedinih vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva na teritoriju i u ekosisteme, koje do tada nijesu prirodno nastanjivale.

Introdukovana vrsta/podvrsta - koja se aklimatizovala i razmnožava se u prirodi, pošto je voljnom ili nevoljnom djelatnoću čovjeka unijeta npr. na prostore Crne Gore, u koja se prirodnim putem ne bi rasprostranila.

Indikatorska vrsta - je vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva čiji ekološki status ukazuje na status drugih vrsta i opšte stanje u ekosistemu, a koje su osjetljive na promjene uslova u životnoj sredini i koriste se za procjenu opšteg stanja.

Iščezla vrsta - je vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva za koju postoji osnovana sumnja da je i posljednja jedinka te vrste mrtva.

Invazivna vrsta - je strana vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva čije naseljavanje ili širenje ugrožava biološku raznovrsnost Crne Gore.

In situ očuvanje - je očuvanje prirodnih ekosistema i staništa, održavanje i revitalizacija vrsta divljih biljaka, životinja i gljiva sposobnih za opstanak u prirodnoj sredini, očuvanje kultivisanih biljaka i domaćih životinja u sredini u kojoj su razvili svoje specifičnosti, i očuvanje pojava geodiverziteta na mjestu nastanka ili nalazišta stijena, ruda, minerala, kristala i fosila.

IUCN - Međunarodna unija za zaštitu (očuvanje) prirode (World Conservation Union), organizacija koja utiče, podstiče i pomaže društvima širom svijeta da štite integritet i diverzitet prirode i obezbijede ekološki održivo i ravnomjerno korišćenje prirodnih resursa. To je asocijacija vladinih i nevladinih članica, kojih do sada ima preko 900, iz 137 zemalja svijeta. Sjedište organizacije je u Glandu, Švajcarska.

Izdanak (geol.) - stijena koja izbija na površinu terena i dostupna je posmatranju odnosno nije pokrivena tlom ili produktima raspadanja.

Izgrađena sredina - životna sredina u kojoj dominiraju zgrade, saobraćajnice, dokovi, brane i druge građevine i čije održavanje ekoloških procesa, biodiverziteta i bioloških resursa zavisi od prirodnih, izmijenjenih ili kultivisanih ekosistema/sredina.

Izmijenjena (modifikovana) sredina - životna sredina na koju su uticaji čovjeka veći od uticaja bilo koje druge vrste, ali čiji sastavni djelovi nisu kultivisani i čiji biodiverzitet nije suštinski smanjen.

Industrijski otpad - može da bude toksičan i hemijski. Hemijski otpad nastaje od opasnih hemikalija koje se koriste uglavnom u velikim fabrikama.

Insekticidi - su hemikalije koje se koriste protiv insekata u svim njihovim razvojnim fazama. Insekticidi se koriste u poljoprivredi, medicini, industrijskoj proizvodnji, kao i domaćinstvima. Smatra se da je upotreba pesticida najveći faktor povećanja poljoprivredne proizvodnje u dvadesetom vijeku. Gotovo svi insekticidi imaju mogućnost da značajno izmijene eko sistem, mnogi su štetni za ljudsko zdravlje, drugi se gomilaju u lancu ishrane. Neophodno je da se nađe balans između poljoprivrednih potreba i prirodnih i zdravstvenih pitanja kada se govori o upotrebi insekticida.

Klasično nalazište (locus classicus) - lokalitet na kome je po prvi put pronađena neka nova vrsta i sa koga je sakupljen primjerak (tip) na osnovu koga je izvršen naučni opis vrste.

Klimaksni ekosistem - prirodni (za)vršni stepen sukcesivnog razvoja ekosistema stabilizovanih odnosa abiotičkih i biotičkih faktora.

Kodeks ponašanja za očuvanje ugroženih životinja i biljaka i drugih vrsta (Geneva/New York : ECE/ ENVWA/24 1992) - kolektivni odgovor vlada evropskih država na Deklaraciju ECE o očuvanju flore i faune i njenih staništa iz 1988. sa ciljem da se očuvaju ugrožene, migratorne i za Evropu karakteristične vrste. Sadrži različite preporuke, među kojima je i podsticaj za sastavljanje nacionalnih popisa vrsta od međunarodnog značaja.

Komisija za opstanak vrsta (Species Survival Commission - SSC) - pri IUCN 1980. osnovala u Kembridžu Centar za praćenje zaštite (Conservation Monitoring Center).

Koncept održivog razvoja - inkorporira tri oblati: ekonomiju, ekologiju i pravičnost (nepristrasnost).Održivi razvoj je razvoj u pravcu zadovoljavanja potreba sadašnjih generacija ne ugrožavajući mogućnost budućim da zadovolje njihove potrebe. (Bruntland Commision Reporting, 1987). Koncept održivog razvoja bila je ideja vodilja na Zemaljskom Samitu u Rio de Ženeiru 1992. godine.

Konvencija - međunarodni sporazum, odnosno dokument o njemu i instrumenti za njegovo sprovođenje.

Konvencija o biološkom diverzitetu - okvir za akcioni plan zaštite biodiverziteta, kako bi se spriječila redukcija biodiverziteta i vrsta, a zbog međuzavisnosti različitih vrsta i ekosistema nezavisno od granica jedne države ovaj plan se sprovodi na internacionalnom nivou. Evropska zajednica ratifikovala je konvenciju decembra 1993. godine, a Evropska unija ima vodeću ulogu u sprovođenju ciljeva konvencije.

Koridori, prirodni, ekološki - putanje, veze ili prolazi koji obezbjeđuju upotpunjavanje životnih ciklusa ili nesmetane seobe odnosno protoke gena.

Korišćenje prirodnih resursa - u novije vrijeme sve češće u smislu upotrebe prirodnih bogatstava u skladu (kompatibilno) sa principima trajno održivog (uravnoteženog) razvoja.

Kritično ugrožena vrsta - vrsta koja se nalazi u neposrednoj opasnosti od iščezavanja (CR - critically endangered).

Kulturna baština (u smislu Pariske konvencije o Svetskoj kulturnoj i prirodnoj baštini) - spomenici: arhitektonska dijela, dijela monumentalne skulpture i slikarstva, arheološki predmeti (strukture) ili njihovi elementi, natpisi, pećinska obitavališta i kombinacije svih tih odlika, a koje su od svjetski izuzetne vrijednosti sa gledišta istorije, umjetnosti ili nauke; Građevinski kompleksi: grupe odvojenih ili povezanih građevina koje su svjetski izuzetne vrijednosti sa gledišta istorije, umjetnosti ili nauke, a zbog svoje arhitekture, homogenosti ili položaju u predjelu; Mjesta: djela čovjeka ili kombinovana djela čovjeka i prirode i površine sa arheološkim nalazištima, a koja su od svjetski izuzetne vrijednosti sa gledišta istorije, estetike, etnologije ili antropologije.

Kulturna sredina - životna sredina na koju su uticaji čovjeka veći od uticaja bilo koje druge vrste, i čija je većina sastavnih djelova kultivisana, ali čiji je biodiverzitet antropogeno uslovljen.

Komunalni otpad - je smeće iz domaćinstva, zatim smeće koje nastaje čišćenjem javnih i prometnih površina, otpad sličan otpadu iz domaćinstva koji nastaje u radnim prostorijama, ustanovama i uslužnim delatnostima. U kontejnere za komunalni otpad zabranjeno je odlagati: tečne i polutečne materije, žar, uginule životinje, električne baterije, akumulatore, auto-gume, otpad iz klanica, mesara i ribarnica, zeleni otpad, građevinski otpad, opasni otpad, ambalažni otpad.

Lokalitet (site) - je geografski određeno područje čija je površina jasno označena;

Lokalni endemiti - vrste koje su u svom ukupnom rasprostranjenju ograničene isključivo na dio teritorije u okviru državnih granica jedne zemlje.

Mineral - je samorodni homogeni hemijski elemenat ili jedinjenje u vidu kristalizovane ili amorfne materije, određene strukture, oblika i sastava, osim mineralnih sirovina.

Monitoring - trajno, dugoročno ili periodično praćenje i procjena bioloških i ostalih ekoloških promjena (parametara) korišćenjem određene metodologije.

Nacionalni parkovi - su prirodni lokaliteti kopna ili mora, odnosno kopna i mora određeni da štite ekološku cjelovitost jednog ili više ekosistema za sadašnje i buduće generacije, pri čemu se onemogućava neadekvatno korišćenje prirodnih dobara ili druge štetne radnje i aktivnosti i obezbjeđuju osnove za duhovne, naučne, obrazovne, rekreativne potrebe i potrebe posjetioca koje treba da budu saglasne sa očuvanjem životne sredine i kulture.
U nacionalnom parku zabranjeno je vršiti radnje i aktivnosti i obavljati djelatnosti kojima se ugrožava izvornost prirode.

NATURA 2000 - program uspostavljanja evropske ekološke mreže, koju će sačinjavati posebno zaštićena područja, a radi zaštite prirodnih staništa i vrsta u njima koje su od posebnog značaja za EU. Uspostavljanje mreže NATURA 2000 propisano je Direktivom o zaštiti staništa EU (92/43/EEC).

Neobnovljivi izvori energije - su prirodni izvori koji su rezultat geoloških procesa dugih milionima godina. Na primjer: rude, minerali, fosilna goriva (nafta, plin, ugalj, itd).

Obrazovanje za životnu sredinu - proces razvoja znanja, vještina i odnosa ljudi svih uzrasta, zanimanja i prethodnog obrazovanja prema prirodi i životnoj sredini; skup programa i oblika obrazovanja u oblasti zaštite prirode i životne sredine; oblast djelatnosti institucija za formalno i neformalno obrazovanje kao i drugih specijalizovanih ustanova.

Očuvanje biodiverziteta - prezervacija (ili integralna zaštita), održavanje, trajno održivo korišćenje, obnavljanje i unapređenje komponenti biološkog diverziteta.

Obnovljivi izvori energije - su prirodni izvori energije koji se obnavljaju prirodnim putem. Mogu biti biljnog i životinjskog porijekla. Obnovljiva energija koristi prirodne izvore kao što su sunčeva energija, vjetar, plima, geotermalna toplota, koji se prirodno obnavljaju.

Odlaganje otpada - je njegovo razvrstavanje, transportovanje kao i tretiranje, a zatim njegovo deponovanje na površini ili ispod površine zemlje.

Opasan otpad - je otpad koji sadrzi sastojke koji mogu da izazovu trajno ili privremeno oštećenje zdravlja i prirodne sredine. Na primjer : radioaktivni otpad.

Organska hrana - je hrana koja se proizvodi prema određenim proizvodnim standardima. Na primjer, žitarice ne smiju da se dobijaju korišćenjem pesticida, vještačkog đubriva, ljudskog otpada, a u procesu prerade ne smiju biti tretirane jonizujućom radijacijom, niti im se dodavati aditivi za hranu. Što se tiče životinja, one se uzgajaju bez upotrebe antibiotika i hormona rasta. U većini zemalja, hrana koja nosi oznaku organska, ne smije biti genetski modifikovana.

Organski otpad - podrazumijeva sve što je prirodnog porijekla, travu, lišće, drveće, ostatke hrane.

Otpad - predstavlja materije ili predmete koji nisu primarni prozivodi (odnosno proizvodi koji su namijenjeni tržištu potrošne robe), zatim roba koja je završila svoj upotrebni vijek, materije koji nastaju pri preradi sirovih materijala u finalne proizvode, kao i smeće koje se odbacuje, a nastalo je ljudskim aktivnostima.

Paleontologija - nauka koja se bavi proučavanjem biljnih i životinjskih organizama koji su živeli u različitim periodima geološke istorije.

Parks for life (IUCN/WCPA) - svjetska komisija za zaštićena područja, Europarc Federation, WWF, WCMC, BLI, 1994.) je akcioni plan za zaštićena područja u Evropi, okvir za 30 prioritetnih projekata u oblasti zaštite prirode na evropskom nivou.

PEBLDS (Pan-European Biological and Landscape Diversity Strategy) - Pan-Evropska strategija očuvanja biološkog i predionog diverziteta.

PHARE (Assistance to the Reform Proccess in Certain Countries of Central and Eastern Europe) - Program tehničke pomoći Evropske unije za zemlje Centralne i Istočne Evrope. PHARE program je inicijativa Evropske Unije čiji je cilj obezbjeđivanje sredstava neophodnih zemljama istočne i centralne Evrope u procesu ekonomske transformacije i jačanja demokratije.

Pesticidi - su supstance ili hemijske mješavine koje se koriste u preventivi, odnosno uništavanju napasti i štetočina. Pesticidi obuhvataju otrove za suzbijanje: -insekata (insekticidi), -glodara (rodenticidi), -korova (herbicidi), -gljivica (fungicidi), -grinja i pauka (akaricidi) i -mekušaca (limacidi ili moluskicidi).

PET ili Polietilen teraftalat - je termoplastični polimer granulat iz porodice poliestera i ima svoju široku primjenu u proizvodnji sintetičkih vlakana, ambalažnih pakovanja za pića, hranu ili tečnosti. PET je jedan od najvažnijih sirovih materijala koji se koriste u vještački dobijenim vlaknima. Period razgradnje PET-a je i do nekoliko stotina godina.

Ponovna upotreba - jeste ponovna upotreba materijala, odnosno odbačenog predmeta bez promjene strukture njegovog materijala, što može na primjer da bude slučaj kod reciklaže.

Populacija - grupa jedinki iste vrste koje u datom periodu vremena naseljavaju isti prostor i koje imaju realnu mogućnost da stupe u procese razmnožavanja (razmjene genetičkog materijala).

Prirodna baština (u smislu Pariske konvencije o Svjetskoj kulturnoj i prirodnoj baštini) - prirodne odlike koje se sastoje od fizičkih ili bioloških formacija ili grupa takvih formacija, a imaju svjetski izuzetnu vrijednost sa estetskog ili naučnog gledišta; takođe i geološke i fizičkogeografske formacije i tačno određene površine koje predstavljaju staništa ugroženih vrsta životinja i biljaka od svjetski izuzetne vrijednosti sa gledišta nauke i zaštite i očuvanja prirode; takođe i mjesta u prirodi ili tačno određene površine u prirodi koje su od svjetski izuzetne vrijednosti sa gledišta nauke, zaštite i očuvanja prirode ili kao prirodne ljepote.

Prirodna sredina - životna sredina (okoliš) na koju uticaji čovjeka (a) nisu proporcionalno veći od uticaja bilo koje autohtone vrste (ne računajući globalne klimatske promene) i (b) ne izazivaju promjene strukture sredine.

Prirodne rijetkosti - biljne ili životinjske vrste, ili njihove zajednice kojima je ugrožen opstanak u prirodnim staništima ili im populacije brzo opadaju, a područje rasprostranjenja se smanjuje, ili su rijetke po rasprostranjenju, kao i vrste koje imaju poseban značaj sa ekološkog, biogeografskog, genetskog, privrednog, zdravstvenog i drugog stanovišta.

ProGEO - Evropska asocijacija za konzervaciju geo(loškog) nasljeđa, osnovana 1988. u Holandiji. Do sada uključene gotovo sve zemlje Evrope, koje su organizovane po regionalnom principu u radne grupe (WG).

PVC - polivinil hlorid ili skraćeno PVC - je široko rasprostranjeni po upotrebi termoplastični polimer. Globalno, preko 50% proizvedenog PVC-a se koristi u građevinskoj industriji, gdje sve više zamjenjuje tradicionalne građevinske materijale kao što su drvo, beton i glinu. Kao tvrda plastika koristi se za pravljenje magnetnih traka, ploča, prozorskih profila, za vodovodne cijevi, dok se kao meka plastika koristi u izradi odjeće, podova, izolaciju električnih kablova na primjer. Iako štetno utiče na zdravlje ljudi i okoline, PVC i dalje ima široku primjenu. Zbog skupih troškova reciklaže, reciklira se u zanemarljivoj količini. Postoje pokušaji da se određenim industrijskim procesima iz PVC -a dobiju gorivo i minerali.

Racionalno korišćenje prirodnih resursa - korišćenje prirodnih resursa na način i u mjeri koja ne vodi do njihovog dugoročnog smanjenja.

Ramsarska konvencija - konvencija o očuvanju i usaglašenom korišćenju močvarnih područja, kao regulatora režima voda i staništa karakteristične flore i faune, naročito ptica močvarica. Konvencija o močvarama koje su od međunarodnog značaja, naročito kao staništa ptica močvarica.

Ramsarska područja - vlažna staništa koja ispunjavaju uslove Ramsarske konvencije i po tom osnovu nalaze se na list UNESCO-a Ramsarskih područja.

Reciklaža - je proces sakupljanja i tretiranja otpada kako bi se ponovo upotrijebio kao sirovi materijal u pravljenju istih ili sličnih proizvoda.

Sanitarna deponija - je posebno uređen prostor, izgrađen i opremljen za trajno, kontrolisano, organizovano i sigurno odlaganje otpada, kako ne bi štetio okolini i prirodi, kao i zdravlju ljudi.

Spomenik prirode - je lokalitet kopna ili mora, odnosno kopna i mora u kojem se nalazi jedan ili više prirodnih ili prirodno - kulturnih oblika, koji imaju ekološku, naučnu, estetsku, kulturnu ili obrazovnu vrijednost.Spomenik prirode može biti: geološki (paleontološki, mineraloški, hidrogeološki, strukturno-geološki, naftno-geološki, sedimento-loški i dr.), geomorfološki (pećina, jama, stijena i dr.), hidrološki (vodotok, jezero i dr.), botanički (rijetki ili lokacijom značajni primjerak biljnog svijeta i dr.), prostorno mali botanički i zoološki lokalitet i dr.
Na spomeniku prirode i u njihovoj neposrednoj okolini, koja čini sastavni dio zaštićenog prirodnog dobra, zabranjeno je vršiti radnje i aktivnosti i obavljati djelatnosti koje ugrožavaju obilježja, vrijednosti i ulogu spomenika prirode.

Stanište vrste/podvrste/populacije - prostor ili mjesto na kojem se u prirodi može naći neki organizam ili populacija, odnosno posebna sredina (okvir života) u kojem živi određena životinja / biljka, sa ukupnim kompleksom flore, faune, zemljišta i klimatskih uslova na koje je ta vrsta/ podvrsta/populacija adaptirana. Isto je što i habitat.

Strategija zaštite biodivrziteta evropske unije - usvojena je februara 1998. godine i predstavlja politiku rada sektora za zaštitu biodiverziteta EU. Zaštita biodiverziteta je direktno regulisana Direktivama o zaštiti ptica i staništa.

Svjetska fondacija za prirodu (WWF) - World Wide Fund For Nature (ranije World Wildlife Fund), Gland, Switzerland.

Svjetska prirodna baština - dobra koja su po svojim osobinama jedinstvena u svijetu, po kom osnovu se nalaze na UNESCO-voj listi svjetske prirodne baštine i time uživaju specijalan režim zaštite na međunarodnom nivou.

Stiropor - je ekspandirani polistiren, najpoznatiji toplotno-izolacioni materijal. Stiropor ima veliku primjenu u industriji i proizvodnji, ali je široko poznata njegova upotreba u izradi ambalažnih pakovanja, ili čaša za kafu i tople napitke za ponijeti, ili na primjer za transport. Što se tiče njegove razgradnje u prirodi, ona traje i po nekoliko stotina godina. Stiropor se na žalost rijetko, ako uopšte, reciklira, jer njegova reciklaža nije profitabilna. Upotreba stiropora za jednokratnu ambalažu za hranu i pića je zabranjena u mnogim zemljama.

Toksični otpad - je otpadni materijal, često u hemijskom obliku, koji može da izazove smrt ili povredu živog bića. Toksični otpad obično nastaje kao proizvod industrijske proizvodnje, ali može da nastane i usled aktivnosti gradskih, poljoprivrednih, vojnih, zdravstvenih ustanova, radioaktivnih izvora, lake industrije, kao što su hemijsko čišćenje na primer. Toksini se inače obično otpuštaju u vazduh, vodu ili zemljište.

UNEP (United Nations Environmental Program) - Program za životnu sredinu Ujedinjenih nacija

Upravljanje otpadom - je proces sakupljanja, transporta, procesuiranja, recikliranja i odlaganja otpadnih materija, naročito onih koje su proizvedene ljudskim aktivnostima, sve u cilju smanjivanja njihovog uticaja na ljudsko zdravlje, izgled i higijenu životne sredine. U poslednjih nekoliko decenija sve veća je tendencija da se kao osnovni ciljevi upravljanja otpadom smatraju i njegov uticaj na prirodnu sredinu, kao i na mogućnosti dobijanja izvora novih sirovina iz otpada.

Voda kao ekološki faktor - bez vode, koja u potpunosti dominira u hemijskom sastavu svih organizama, ne bi bilo života na Zemlji. Zahvaljujući svojim jedinstvenim fizičkim i hemijskim osobinama ona omogućava odvijanje biohemijskog metabolizma u svim poznatim organizmima.

Vrsta - grupa organizama koji posjeduju zajedničke morfološke karakteristike i koji mogu međusobno da se ukrštaju, a reproduktivno su izolovane od grupa organizama koji pripadaju drugim vrstama.

WCMC - Svjetski monitoring centar za očuvanje prirode

WWF (World Wide Fund For Nature) - Svjetska fondacija za prirodu

Zagađenje - svako unošenje alohtonih i štetnih materija (npr. azotni i sumporni oksidi, ozon, organske materije, teški metali, itd.), u staništa/ekosisteme, koje dovodi do promjena u sastavu živog svijeta i rezultira redukcijom biodiverziteta.

Zaštićeno područje - geografski određena površina, izdvojena ili proglašena da bi se njome upravljalo u smislu specifičnih ciljeva zaštite i očuvanja, odnosno bilo koje mjesto koje je podvrgnuto pravnom ili upravnom režimu zaštite namijenjenom za očuvanje vrsta koje u njemu žive.

Zaštićeno prirodno dobro - očuvani dio prirode posebnih prirodnih vrijednosti i odlika, zbog kojih ima trajni ekološki, naučni, kulturni, obrazovni, zdravstveno - rekreativni, turistički i drugi značaj, zbog čega kao dobro od opšteg interesa uživa posebnu zaštitu.

Zaštita - preduzimanje mjera za sprečavanje i ublažavanje djelovanja faktora koji neposredno ugrožavaju prirodne vrijednosti, obično putem zabrana i ograničavanja.

Zaštita prirode - skup mjera i postupaka sa ciljem da se prirodni ekosistemi u najvećoj mogućoj mjeri zaštite najčešće od negativnog čovjekovog djelovanja izazvanog društvenim razvojem koji je neusaglašen sa raspoloživim prirodnim resursima.

Zaštitni pojas - je prostor izvan granica zaštićenog prirodnog dobra koji se određuje za sprječavanje negativnog uticaja na to zaštićeno dobro.

Životna sredina -
a) kompleks faktora (abiotičkih i biotičkih) koji predstavljaju okruženje individue, vrste, odnosno populacije, uključujući životne zajednice ili ljudsku populaciju;
b) cjelokupno okruženje, fizičko i biološko, živo i neživo, prirodno, kultivisano i dograđeno, socijalno-političko, kulturno i estetsko, koje je vremenski određeno u prošlosti i budućnosti. Ovo spoljašnje okruženje u interakciji je sa unutrašnjim okruženjem čovjeka koju čine potrebe i aspiracije, osjećanja, očekivanja i predstave.